Άγχος. Άγχος. Άγχος. Το ακούμε από δω. Το ακούμε από κει. Το λέμε εμείς πάρα πολλές φορές. Είναι από τις πιο δημοφιλείς, πιο πολύχρησιμοποιημένες λέξεις μετά το γεια σας, το καλημέρα, ίσως το όνομά μας. Έχει γεμίσει τη ζωή μας. Έχει κατακλύσει τα πάντα.

Η ερώτηση είναι τι κάνουμε, πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε, πώς μπορούμε να το αφήσουμε πίσω, να το βγάλουμε από τη ζωή μας, να το βγάλουμε από την καθημερινότητά μας; Τι περιθώρια έχει ο καθένας να σταθεί απέναντι στο άγχος του;

Η ερώτηση, πάντα, είναι λίγο ύπουλη, γιατί δεν μπορούμε άμεσα να κάνουμε κάτι για το άγχος. Είπαμε σε ένα προηγούμενο βίντεο↗️, ότι το άγχος έχει κάποιες αιτίες. Οι αιτίες είναι η γενική κατηγορία των εκκρεμοτήτων, που έχει κάποιος, τι δεν είναι στη θέση του για αυτόν, τι τον ενοχλεί, τι & πώς θα 'θελε διαφορετικά να είναι η ζωή του, διαφορετικά να ζει, πώς ορίζει διαφορετικά την ασφάλειά του, την ικανοποίηση του, πώς καταλαβαίνει τις ανάγκες του, και αν έχει αυτά που θέλει, για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του.

Αλλά δεν είναι μόνο οι εκκρεμότητες, έτσι; Δεν είναι μόνο αυτά που δεν είναι στη θέση τους για μας. Είναι και αυτή η μαθημένη συνήθως, είναι θέμα εκπαίδευσης, η απαιτητικότητα, με την οποία στέκεται κάποιος μες στη ζωή του. Είναι πώς κάποιος καταλαβαίνει τον εαυτό του, σαν σχεδόν υποχρεωμένο να κάνει κάτι για όλα αυτά που δεν είναι στη θέση τους για αυτόν.

Αντιλαμβάνεσαι ότι είναι αρκετά δύσκολο αυτό. Δε μπορούμε σε όλα να δώσουμε λύση. Eμείς μπορεί να τη ζητάμε τη λύση. Το άγχος να έρχεται να μας δείξει ότι ο δρόμος, ενδεχομένως, είναι αυτός, που έχουμε υπόψη μας, ή όποιος άλλος, για να βρούμε τη λύση. Αλλά δεν έρχεται πάντα η λύση, γιατί εμείς προσπαθούμε ή γιατί εμείς πιέζουμε τον εαυτό μας.

Οπότε τι κάνουμε; Συσσωρεύουμε άγχος. Το άγχος, σκέψου το, σαν ένα παράσιτο στη λειτουργικότητα. Και, όταν λέμε για παράσιτο, σκέψου ότι είναι σαν το παράσιτο που έχουμε σε έναν κήπο. Αυτό έχει ρίζες, και όταν φυτρώσει, αρχίζει και βγαίνει από το έδαφος, επεκτείνεται, μεγαλώνει. Κάποια στιγμή κάνει κορμό, ενοχλεί, παρασιτεί στα υπόλοιπα άνθη και δέντρα που έχουμε στον κήπο. Γενικά μας δυσκολεύει.

Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε με το άγχος είναι, αν το αντιληφθούμε σαν παράσιτο, κάπως να βρούμε τον τρόπο να το ξεριζώσουμε. Και όχι απλά να το περιορίζουμε ή να του κάνουμε παρέα ή να το αποδεχτούμε. Γιατί σε εκείνη την περίπτωση έχουμε την την πολύ συνηθισμένη κατάσταση, που συμβαίνει και την παρατηρούμε συνέχεια γύρω μας, να γίνει το άγχος συνήθεια. Να γίνει ένα συνηθισμένο, μαθημένο μοτίβο, ένας τρόπος με τον οποίο στεκόμαστε μες στη ζωή μας.

Θα ήθελα τώρα να σκεφτούμε όλοι μαζί, έτσι εδώ πέρα, να τα βάλουμε κάτω και να φτιάξουμε ένα διάγραμμα. Είπαμε ότι το άγχος είναι αποτέλεσμα. Ωραία. Ας βάλουμε σε ένα κομμάτι χαρτί, αν χρειάζεται να το γράψουμε σε ένα κομμάτι χαρτί, ας βάλουμε κάπου τη λέξη Άγχος. Και ας τραβήξουμε μία γραμμή λίγο πριν τη λέξη Άγχος. Βάλτε ό,τι χρώμα θέλετε σε αυτή τη γραμμή. Εγώ την βάζω κόκκινη, γιατί θέλω να τραβήξω την προσοχή. Από την άλλη μεριά της γραμμής, ας βάλουμε τις αιτίες. Είναι οι Εκκρεμότητες και είναι η Απαιτητικότητα.

Στις Εκκρεμότητες μπορούμε να φτιάξουμε και ένα παρακλάδι που έχει αρκετά μεγάλη σημασία. Είναι οι Εξωτερικές και οι Εσωτερικές.

Εξωτερικές εκκρεμότητες φέρνει από μόνη της η ζωή. Φέρνει ο χρόνος. Φέρνει η φθορά. Φέρνει η τριβή με τη ζωή. Φέρνουν οι άλλοι άνθρωποι, η κοινωνία, οι ρόλοι που έχουμε μες στην κοινωνία, όλα αυτά που προσπαθούμε να κάνουμε. Όλα δημιουργούνε εκκρεμότητες.

Οι εσωτερικές εκκρεμότητες, η άλλη κατηγορία εκκρεμοτήτων, είναι πιο πολύ δική μας δουλειά. Εκεί μπορεί να κάνουμε, με τον εαυτό μας, να το κάνουμε πάρα πολύ δύσκολο για μας, να πούμε ότι έχουμε ικανοποιήσει τις εκκρεμότητές μας. Γιατί; Γιατί μπορούμε να ανεβάσουμε τον πήχη, όπου θέλουμε εμείς. Μπορούμε να ζητήσουμε το ό,τι πιο δύσκολο, ό,τι πιο ανέφικτο για την ικανοποίηση των αναγκών μας, για να πούμε ότι είμαστε ολοκληρωμένοι, για να πούμε ότι έχουμε αυτά που θέλουμε.

Έχουμε δουλειά να κάνουμε και με τις εσωτερικές εκκρεμότητες και με τις εξωτερικές και κυρίως με το πόσες από τις εξωτερικές αποδεχόμαστε να μας αφορούν.

Εκεί που έχουμε σίγουρα πάρα πολλή δουλειά να κάνουμε είναι στο άλλο μεγάλο, πυρηνικό και καταλυτικό, αίτιο άγχους, που είναι η απαιτητικότητα. Η απαιτητικότητα, όπως είπαμε, είναι ένα μάθημα ζωής, που είτε μας το δίδαξαν άλλοι είτε το δοκιμάσαμε εμείς κάποια στιγμή.

Σκεφτείτε ότι, όταν ήμαστε μικρά παιδιά, είναι πολύ εύκολο να είμαστε απαιτητικοί με τους στόχους μας, οι οποίοι είναι και πολύ πιο εφικτοί. Φερειπείν, ένα μικρό παιδί να καταφέρει να ενσωματωθεί σε μία παρέα, να γράψει καλά σε ένα μάθημα στο σχολείο, να είναι καλός μαθητής, να έχει αποδοχή και κάποια θετικά συναισθήματα από τους δικούς του. Οι στόχοι του παιδιού συνήθως μέχρι εκεί φτάνουνε. Ή να έχει κάποιο λίγο χρόνο να παίξει.

Μεγαλώνοντας, βέβαια, αλλάζουν οι στόχοι. Γίνονται αρκετά πιο δύσκολοι. Μπαίνουμε σε ομάδες ανθρώπων, μες στην κοινωνία, και ίσως τα πράγματα γίνονται αρκετά πιο πολύπλοκα. Το "ίσως", αν θέλετε, βγάλτε το. Οπότε έχουμε δύσκολους στόχους να πετύχουμε.

Η απαιτητικότητα μπορεί να είναι μαθημένη από πάρα πολύ νωρίς στην ζωή μας, να μας κάνει παρέα, να τη θεωρούμε σχεδόν κομμάτι του χαρακτήρα μας, ενώ, ουσιαστικά, είναι ένα μάθημα ζωής. Και γιατί το λέμε έτσι; Γιατί, μερικές φορές, μπορεί να χρειάζεται να την ξαναδούμε λίγο. Γιατί μπορεί να μας κάνει τη ζωή πάρα πολύ δύσκολη. Γιατί, ουσιαστικά, μεταποιεί, μετατρέπει, μετουσιώνει τις εκκρεμότητες σε άγχος.

Πάμε πάλι στο μεγάλο διάγραμμα. Είπαμε ότι υπάρχει το άγχος. Υπάρχει αυτή η γραμμή. Υπάρχουν οι δύο αιτίες άγχους που ΜΑΖΙ ΜΟΝΟ μπορεί να δημιουργήσουν άγχος, οι εκκρεμότητες και η απαιτητικότητα.

Και ας πάμε τώρα από την άλλη μεριά της γραμμής. Εκεί πέρα που έχουμε το άγχος. Το άγχος έχει συμπτώματα. Μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση. Μπορεί να επηρεάσει, το ίδιο να έχει άμεσα εκτονώσεις. Να δημιουργήσει σωματοποιήσεις. Να επηρεάσει, να δημιουργήσει κρίσεις πανικού, εκρήξεις άγχους, δηλαδή. Μπορεί να επηρεάσει, που σίγουρα πάντα επηρεάζει, μέχρι και τη λειτουργικότητά μας, το πόσο καταφέρνουμε να ανταποκριθούμε σε αυτά που έχουμε να κάνουμε μέσα στη μέρα μας.

Σκεφτείτε τώρα ότι είπαμε: το άγχος έχει αιτίες. Και γιατί σας γυρνάω πάλι, σε γυρνάω πίσω στις αιτίες; Γιατί το άγχος εμφανίζεται συνήθως σε απαιτητικούς ανθρώπους.

Έχουμε τώρα, πάμε απ' την άλλη μεριά, τώρα, της γραμμής, και ας έχουμε στο μυαλό μας την απαιτητικότητα. Ένας άνθρωπος, ο οποίος θα αρχίζει να έχει συμπτώματα άγχους, θα αρχίσει να έχει τις σωματοποιήσεις, τα μουδιάσματα, τους πονοκεφάλους, ανεξήγητα συμπτώματα πολλές φορές ή θα έχει την επίδραση του άγχους στην διάθεσή του ή και στην αντίληψή του, σίγουρα, σχεδόν σίγουρα, στη λειτουργικότητά του, θα χρησιμοποιήσει, γιατί έτσι είναι μαθημένος, την απαιτητικότητα, για να τα βάλει και με τα συμπτώματα του άγχους. Όπως και την ίδια απαιτητικότητα, για να τα βάλει και με το ίδιο το άγχος.

Οπότε τι έχουμε τώρα μόλις πει; Ότι το άγχος, έτσι όπως λειτουργεί, επειδή υπάρχουν αιτίες και επειδή υπάρχουν και συνέπειες του άγχους, και το άγχος είναι κάπου στη μέση, επειδή οι συνέπειες δεν είναι ευχάριστες και μας ενοχλούν ιδιαίτερα, ο απαιτητικός άνθρωπος, ο μαθημένος άνθρωπος, ο οποίος στέκεται με απαιτητικότητα μες στη ζωή του, τα βάζει και με τις συνέπειες του άγχους.

Ποιο είναι το θέμα τώρα; Ότι η δικιά μας η δουλειά δεν μπορεί να είναι καμία περισσότερη πέρα από το να δουλέψουμε με τις αιτίες του άγχους, όπως τις καταλαβαίνει ο καθένας, με ό,τι αντίληψη έχει, όσο μπορεί να εστιάσει σε ό,τι θεωρεί εκκρεμότητα, και στο πώς μπορεί να δουλέψει με τον εαυτό του το πόσο απαιτητικά στέκεται μες στη ζωή του.

Αν κάποιος τα βάλει με τις κρίσεις πανικού, αν τα βάλει με τις σωματοποιήσεις, αν τα βάλει με το ίδιο το άγχος, αν τα βάλει με την επίδραση του άγχος στη διάθεση ή στην αντίληψη, αν τα βάλει με την επίδραση του άγχους στη λειτουργικότητά του, στο πόσο μπορεί να σκέφτεται, όπως θέλει, και να είναι παραγωγικός, όπως θέλει, ουσιαστικά, ξαναβγάζει την ίδια αντίδραση άγχους, αλλά πλέον απέναντι στα συμπτώματα, απέναντι στα αποτελέσματα.

Οπότε μιλάμε για μία δευτερογενή ανακύκλωση του άγχους, μια αυτοεπιδείνωση του άγχους, με το που εμφανίζεται. Γιατί εμφανίζεται σε ανθρώπους, που, ούτως ή άλλως, λειτουργούνε με απαιτητικότητα. Άρα έχουμε απαιτητικότητα, που είναι γενεσιουργός στα πρωτογενή αίτια του άγχους, και απαιτητικότητα, που δευτερογενώς ενισχύει το άγχος.

Αν το αντιληφθούμε αυτό και, ότι ουσιαστικά μπαίνει η απαιτητικότητα και στις δύο πλευρές της γραμμής και πρωτογενώς και δευτερογενώς, η δουλειά κυρίως, που έχουμε να κάνουμε είναι με το τι αντιλαμβανόμαστε ως εκκρεμότητες και με το πόσο θα αποφασίσουμε κάποια στιγμή να σταματήσουμε να κάνουμε παρέα με αυτή την απαιτητικότητα.

Μπορούμε πάντα να προσπαθούμε για αυτό που θέλουμε να πετύχουμε. Και η προσπάθεια από μόνη της μπορεί, είπαμε, να μας φτάσει μέχρι την κούραση, αλλά όχι να δημιουργήσει άγχος. Αλλά δεν χρειάζεται να πατάμε το πόδι κάτω.

Δεν χρειάζεται να βάζουμε στοιχήματα με το μυαλό μας, στοιχήματα με τη ζωή μας, στοιχήματα με τον εαυτό μας. Δε μας χρωστάει κάτι ο εαυτός μας, για να τον αντιμετωπίζουμε σα να μας χρωστάει. Ούτε η ζωή μας χρωστάει κάτι. Ούτε οι άλλοι άνθρωποι.

Οπότε, φτιάξαμε αυτό το διάγραμμα, για να καταλάβουμε λίγο το άγχος. Ο σκοπός μας είναι να προσπαθήσουμε να το αντιμετωπίσουμε. Η δουλειά μας είναι οι αιτίες του άγχους.

Και από τη στιγμή που το άγχους κάνει την εμφάνισή του, αν τα πράγματα γίνουν πάρα πολύ έντονα, τότε το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι, δεν είναι να το εκτονώσουμε, ούτε να εξοικειωθούμε με αυτό. Είναι να δούμε πώς μπορούμε να επανακάμψουμε τη λειτουργικότητά μας, μερικές φορές μιλώντας και με κάποιους πιο ειδικούς στη διαχείριση του άγχους.

Αυτά για σήμερα. Θα επανέλθουμε με το άγχος, γιατί είναι κεντρικό θέμα. Απασχολεί πάρα πολλούς ανθρώπους, δυστυχώς.

Αν θέλεις, μπορείς να γραφτείς στο κανάλι μου στο YouTube↗️, όπου δημοσιεύονται συνέχεια νέα βίντεο, για να βελτιώσουμε όλοι την εμπειρία ζωής μας. Πάτησε και το γνωστό καμπανάκι ειδοποιήσεων, για να κρατιέσαι ενήμερος για ό,τι καινούργιο βγαίνει στο κανάλι και συνεχίζουμε. Ενισχύει αυτή η κίνησή σου την πρωτοβουλία μου να μοιραστώ μαζί σου κάποια πράγματα που έχω σκεφτεί. Και πάμε στα επόμενα.