Ο Ευάγγελος Κατσιούλης, που κατάγεται από τα Γιάννινα, σπούδασε στην Ιατρική σχολή του ΑΠΘ και σήμερα εργάζεται ως ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής.

Πάντα πίστευα και ακόμα το πιστεύω πως η ζωή είναι μια ευκαιρία για εμπειρίες, οι οποίες καλύτερο είναι να είναι σχετικές με όσα εμείς θέλουμε και χρειαζόμαστε, παρά με όσα απλά μπορούμε ή άλλοι θέλουν να κάνουμε. Ακολούθως, των υψηλών αποτελεσμάτων μου στις δοκιμασίες νοημοσύνης και αφού συμμετείχα σε πολλές λέσχες νοημοσύνης ανά τον κόσμο, το 2001 αποφάσισα να ιδρύσω ένα παγκόσμιο δίκτυο κοινοτήτων νοημοσύνης, το Παγκόσμιο Δίκτυο Νοημοσύνης (World Intelligence Network, WIN) και μερικές λέσχες υψηλής νοημοσύνης (OLYMPIQ, HELLIQ, CIVIQ, GRIQ, QIQ, IQID, ΕΛΥΝ), για να προσφέρω ιδανικότερες και ευνοϊκότερες συνθήκες επικοινωνίας και διάδρασης μεταξύ των μελών αυτών των κοινοτήτων.

Με άξονα μια δική μου, προσωποποιημένη, επιλογή κατευθύνσεων στη ζωή μου, το 2003 επέλεξα να εκπαιδευτώ στην Πληροφορική στο πλαίσιο ενός μεταπτυχιακού προγράμματος της Ιατρικής σχολής του ΑΠΘ. Το 2007 πραγματοποίησα τις πρώτες προσπάθειες αποτύπωσης μυθοπλασίας με δύο σεναριακές προτάσεις για τηλεοπτικές σειρές που ετοίμασα. Το 2008 επικεντρώθηκα στη σπουδή της φιλοσοφίας στο πλαίσιο ενός άλλου μεταπτυχιακού προγράμματος της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ. Επιπρόσθετα, το 2009 ασχολήθηκα με την ψυχοφαρμακολογία στο πλαίσιο της διδακτορικής έρευνάς μου στην Ιατρική σχολή του ΑΠΘ. Επί του παρόντος, σκέφτομαι και γράφω, ετοιμάζοντας ένα πρώτο βιβλίο μου, αφιερωμένο στις ανθρώπινες σχέσεις με έντονες ψυχοθεραπευτικές επιρροές.

Γιατί επιλέξατε να ακολουθήσετε το επάγγελμα του ψυχίατρου – ψυχοθεραπευτή;

Αν θέλω να ακριβολογήσω, η πρωταρχική επιλογή μου είναι το λειτούργημα του ψυχοθεραπευτού έναντι της ιδιότητας του ψυχιάτρου. Βέβαια ο τίτλος του ψυχοθεραπευτού είναι ιδιαίτερα βαρύγδουπος, γιατί ποιος με πλήρη επίγνωση των λόγων του μπορεί να δηλώσει πως θεραπεύει ψυχές. Παρά ταύτα, είναι ιδιαίτερα γοητευτικές οι προσπάθειες να πλησιάσεις και να προσπαθήσεις να βοηθήσεις έναν άλλο άνθρωπο. Είναι έντονα ανθρωπιστικό και πολύ ανθρώπινο να θέλουμε και να μπορούμε να βοηθάμε ο ένας τον άλλον, κι ένας ειδικός έναν άνθρωπο με ειδικό θέμα. Είναι συναρπαστικές οι γέφυρες που δημιουργούνται κατά την ψυχοθεραπευτική σύνδεση και ιδιαίτερα χρήσιμη διαδικασία εκατέρωθεν. Ο γνωστικός εμπλουτισμός και οι προκλήσεις που καλούμαι να ανταποκριθώ με έκαναν προσωπικά πιο πλούσιο και επαγγελματικά πιο πλήρη. Τέλος, να σημειώσω πως το πεδίο της έρευνας της ψυχής είναι ακόμα ανοιχτό, αν όχι χαώδες. Είναι αμφιλεγόμενες αρκετές από τις αποδεκτές σήμερα θεωρίες και είναι νεφελώδεις οι ορισμοί τόσο της ψυχικής νόσου όσο της ψυχικής υγείας, όσο και της ίδιας της ψυχής. Κι αυτή είναι άλλη μια πρόκληση που δέχτηκα όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με την ψυχιατρική και την ψυχοθεραπεία. Κι αυτή είναι μια πρόκληση που συνεχίζω να αποδέχομαι για μένα, γιατί συνεχίζω κάθε μέρα να την επιλέγω.

Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα τι ψυχικά προβλήματα αντιμετωπίζουν;

Πολλά και ποικίλα κι ο καθένας τα δικά του, κυρίως όμως προβλήματα με την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, χαμηλή αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση, προβλήματα σχέσεων με τους οικείους τους, με τους ανθρώπους επιλογής τους, αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, όπως και πρακτικά προβλήματα καθημερινότητας, των οποίων οι απαιτήσεις διαχείρισης τους ξεπερνάνε. Ούτε στα σχολεία ούτε συνήθως εντός μιας συνήθους οικογένειας δεν προσφέρεται εκπαίδευση ή προτροπή για την ανάπτυξη της αυτογνωσίας, για την ανακάλυψη αυτού του άγνωστου Χ του εαυτού μας. Κι ενώ ακόμα δεν ξέρουμε ποιοι είμαστε, καλούμαστε να διαλέξουμε τι θα κάνουμε στη ζωή μας, να επιλέξουμε ανθρώπους, τρόπους ζωής, επάγγελμα, συνήθειες και όλα αυτά τελικά να καταλήγουν να μας πιέζουν. Να μας πιέζουν να μην είμαστε εμείς.

Γιατί δεν ξεκινήσαμε από εμάς, αλλά από όσα επιτάσσουν άλλοι να είμαστε. Αν επιτρέπεις ακόμα ένα σχόλιο πάνω στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σήμερα, τα περισσότερα ξεκινούν από το να βρει κάποιος τον εαυτό του, να αναγνωρίσει τι είναι και τι δεν είναι, τι θέλει και τι δεν θέλει να κάνει και μετά να δει τη ζωή του και τη θέση του μέσα στη ζωή του, όπως και τις επιλογές που έχει κάνει. Μόνος ή και με κάποια ειδική βοήθεια, αλλά πάντα με πολλή θέληση, μπορεί ο καθένας να δει τον εαυτό του, τη ζωή του, αλλά και τα πάντα όπως επιθυμεί.

Πόσο συνέβαλε η οικονομική κρίση να αυξηθούν τα ψυχικά προβλήματα;

Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση και η περιρρέουσα απελπισία και απαισιοδοξία με τις τρομολαγνικές και δυσοίωνες αναφορές του Τύπου και των μέσων έχουν έντονες επιδράσεις στο πώς οι άνθρωποι νιώθουν προσαρμοσμένοι και ασφαλείς. Η οικονομική δυσπραγία αποτελεί ένα σημαντικό εξωγενή ψυχοπιεστικό παράγοντα, ο οποίος είτε μόνος του είτε σε συνέργεια με άλλες αιτίες ψυχικής πίεσης ή και τραυματικά βιώματα μπορούν να προκαλέσουν άγχος και αναστάτωση, να επιδράσουν αρνητικά στη διάθεση και στον τρόπο σκέψης καθενός και ειδικά κάποιου με προδιάθεση προς την ανάπτυξη άγχους. Ας σκεφτούμε την επίδραση που θα έχουν όλα αυτά τα χρόνια μαύρης ενημέρωσης από κάθε μέσο, αλλά και η μετάδοση αρνητισμού στη διαμόρφωση της ψυχής και του χαρακτήρα όλων των νέων, όλης της επικείμενης νέας γενιάς.

Πώς όλα αυτά τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα στο άγχος και την ανασφάλεια για το τι θα απογίνουν όταν μεγαλώσουν, πώς θα καταφέρουν να σταθούν στα πόδια τους, να πάρουν έναν ρόλο μέσα στην κοινωνία, να έχουν να φάνε, να μη μείνουν στο δρόμο, να μην τους πάρουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή οι οφειλέτες το σπίτι και πόσα άλλα ευχάριστα ακούν από τα μέσα ή και τους γονείς τους…

Τι θα συμβουλεύατε στους γονείς όταν ανακαλύπτουν πως το παιδί τους έχει υψηλό ή χαμηλό δείκτη νοημοσύνης;

Αρχικά να το χαρούν και κατόπιν να δουν πώς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να μην εγκλωβιστεί αποκλειστικά και μόνο στον κόσμο του. Και το χαρισματικό παιδί και το παιδί που μπορεί να υπολείπεται γνωστικά έχουν και τα δυο αυξημένες ανάγκες, τόσο εκπαιδευτικές όσο και ψυχολογικές, αλλά και κοινωνικές.

Η αντίληψη ή μη της διαφορετικότητας, η διαφοροποιημένη αποδοχή ή μη των άλλων του διαφορετικού παιδιού, αλλά και η μη αξιοκρατική λειτουργία διαφόρων κοινωνικών σχημάτων μπορούν να διαλύσουν μια παιδική ψυχή. Μπορούν να τρομάξουν ένα παιδί και να το περιορίσουν στο δικό του κόσμο. Μπορεί το παιδί να μη θέλει να διεκδικήσει κανέναν κοινωνικό ρόλο, να αποφεύγει κάθε κοινωνική συσχέτιση, να φοβίζει ή να φοβάται τους άλλους και να αποστασιοποιείται από ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί τον κόσμο των άλλων.

Όπως ανέφερα, είναι πολύ σημαντική η επικοινωνία με το παιδί και η εκτόνωση των φόβων και των σκέψεών του. Επιπρόσθετα, θα ήταν καλό για το παιδί να υποστηριχθεί εκπαιδευτικά κι ψυχοαναπτυξιακά με εξειδικευμένο τρόπο για το ίδιο. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Γιατί να απαιτούνται από όλους μας και γιατί να προσφέρονται σε όλους μας τα ίδια;

Για εσάς τι είναι ευτυχία;

Ετυμολογικά ο όρος ευτυχία σημαίνει μια κατάσταση καλής τύχης. Ήθελα, όμως, να σκεφτούμε όλοι μαζί, αν η ευτυχία μας είναι αποτέλεσμα της τύχης μας και μόνο αυτής. Αν μόνο ένας τυχερός μπορεί να είναι ευτυχισμένος. Έχω την αίσθηση ότι η ευτυχία είναι, έως ένα μεγάλο ποσοστό, αποτέλεσμα δικών μας επιλογών. Όπως είπα και πιο πριν στη συζήτησή μας, για μένα η τύχη είναι ένα όριο της αντίληψής μας, της βούλησής μας, των ικανοτήτων μας. Η τύχη μας ξεκινάει εκεί που τελειώνουν τα χέρια μας, εκεί που δεν φτάνουν τα χέρια μας και εκεί που δεν μπορούμε πια κάτι να κάνουμε εμείς.

Παραδείγματα τέτοιων πεδίων πέρα από τα χέρια μας μπορεί να είναι ό,τι αφορά έναν άλλο άνθρωπο δίπλα μας ή απέναντί μας, οι εξωτερικές συνθήκες που δεν γίνονται αντιληπτές ή δεν επηρεάζονται από εμάς, όπως και γενικότεροι κανόνες λειτουργίας της φύσης και της ζωής. Προσωπικά καταλαβαίνω την ευτυχία ως μια κατάσταση ελευθερίας από το ζυγό των αναγκών, μια κατάσταση μηδενικών αναγκών.

Μια κατάσταση, στην οποία, όταν κάποιος βρίσκεται, δεν ζητάει κάτι, γιατί όλες οι ανάγκες του είναι ικανοποιημένες. Οπότε, όσο πιο πολλά ζητάει κάποιος τόσο πιο δύσκολο γίνεται το να καταφέρει να γίνει ευτυχισμένος, γιατί τόσο πιο πολλές ανάγκες χρειάζεται να ικανοποιήσει. Φυσικά ισχύει και το αντίθετο.

Υπάρχει «συνταγή» για να γίνει κάποιος ευτυχισμένος;

Εφόσον εμείς ορίζουμε τι θέλουμε και τι χρειαζόμαστε, εμείς ορίζουμε και τι απαιτούμε, προκειμένου να ευτυχήσουμε. Δεν είναι όλα όσα μπορούμε να ζητάμε από εμάς κι από τη ζωή σημαντικά και δεν είναι ανάγκη να απαιτούμε όσα δεν μπορούμε να έχουμε, προκειμένου να καταφέρουμε να νιώσουμε γεμάτοι, ευτυχισμένοι.

Η ευτυχία μας είναι και αποτέλεσμα της στάσης μας απέναντι στον εαυτό μας, τους άλλους και την ίδια τη ζωή. Πόσα πολλά χρειαζόμαστε για να είμαστε ή να γίνουμε χαρούμενοι; Πόσα πολλά πρέπει να συμβούν για να αντιληφθούμε εμάς ικανοποιημένους και τη ζωή μας ικανοποιητική; Είναι υλικά ή όχι τα πιο σημαντικά αγαθά και εμπειρίες που θέλουμε; Είναι εφικτά ή ανέφικτα αυτά που σχηματίζουμε στο μυαλό μας ως απαιτήσεις από εμάς και από το σύμπαν, για να μπορέσουμε να ησυχάσουμε;

Είμαστε εμείς ή κάποιο εξιδανικευμένο πρότυπο, ένας υπερήρωας, που ζούμε στη ζωή μας; Τι περιμένουμε και τι μπορούμε να έχουμε, και τι θέλουμε από ό,τι μπορούμε να έχουμε; Αυτές είναι κάποιες ερωτήσεις, των οποίων οι απαντήσεις μπορεί να είναι χρήσιμες όταν κάποιος γυρεύει να ευτυχήσει. Άντε και καλή τύχη κι ευτυχία σε όλους μας!