Συγγραφέας: Ευάγγελος Κατσιούλης, Ψυχίατρος, Ψυχοθεραπευτής
Πρώτη δημοσίευση: Natura NRG, Τεύχος 59, 01/04/2015

Πόσες φορές και πόσοι έχουν επικαλεστεί το άγχος ως λόγο ή δικαιολογία για μια προβληματική ή απούσα σεξουαλικότητα; Πόσες φορές και πόσοι με έντονα εκφρασμένη σεξουαλική ζωή είναι ή φαίνονται αγχωμένοι; Μήπως πολλοί και λίγοι αντίστοιχα; Μήπως το sex και το stress είναι δυο πλευρές του ίδιου νομίσματος;

Ας ορίσουμε αρχικά περί τίνος μιλάμε. Με τον όρο sex εννοούμε την εκδήλωση της ερωτικής έλξης και επιθυμίας μεταξύ ατόμων συνήθως διαφορετικού φύλου. Από την άλλη, stress είναι η ψυχολογική και σωματική απάντηση σε εν δυνάμει απειλητικά ή απαιτητικά ερεθίσματα. Από όσα αναφέρθηκαν, μοιάζουν σα δύο καταρχήν διαφορετικές και ανεξάρτητες μεταξύ τους έννοιες. Είναι όμως;

Τί κοινό μπορεί να έχουν δυο διαφορετικές εξ’ ορισμού καταστάσεις. Ξεκινώντας από τα βασικά, αφορούν και οι δυο τα έμβια όντα και δη τον άνθρωπο. Συνδέονται και οι δυο με το ένστικτο της επιβίωσης. Συνήθως προϋποθέτουν συνθήκες (άτομα, καταστάσεις) που μπορούν να προκαλέσουν ή φιλοξενήσουν την εκδήλωσή τους. Έχουν άμεση και ουσιαστική επίδραση στην διαμόρφωση της συναισθηματικής κατάστασης του ατόμου τόσο πριν, κατά και μετά την εκδήλωσή τους. Η ακριβής εκδήλωσή τους ποικίλει και μπορεί να είναι πολύ διαφοροποιημένη από άτομο σε άτομο. Επηρεάζονται από και επηρεάζουν την προσωπικότητα και την συμπεριφορά του κάθε ατόμου. Αποτελούν καταστάσεις αυξημένης έντασης, κατά τις οποίες εκτονώνεται ενέργεια με ψυχολογική συμμετοχή και σωματική δραστηριότητα. Απαιτούν και προκαλούν επίταση των ρυθμών συγκριτικά με την συνήθη, φυσιολογική λειτουργία εξωθώντας σώμα και ψυχή σε υπερλειτουργία. Κατά την εκδήλωσή τους, συνήθως υπάρχει έντονη επικέντρωση και προσήλωση του ενδιαφέροντος του ατόμου σε αυτές τις καταστάσεις. Επιστρατεύουν τα αποθέματα αδρεναλίνης του οργανισμού. Διαρκούν περιορισμένο χρονικό διάστημα κάθε φορά και η λύση τους συνοδεύεται από αίσθημα εκτόνωσης και χαλάρωσης.

Πώς, όμως, μπορεί να σχετίζονται, συνδέονται ή να αντιστρατεύονται μεταξύ τους αυτές οι καταστάσεις; Ποια μπορεί να είναι η επιλογή που κάνουμε μεταξύ αυτών των δυο καταστάσεων; Αν μπορεί να γίνει η ερώτηση, τί μπορεί να κάνουμε λάθος και να αγχωνόμαστε αντί να κάνουμε σεξ ή πότε το άγχος διακόπτει το σεξ και πότε το σεξ το άγχος;

Από την παράθεση των ομοιοτήτων τους, διαπιστώνεται πως σεξ και stress αποτελούν δύο από τις πιο έντονες και σημαντικές εκτονώσεις ενέργειας που διαθέτουμε. Η ζωή που κάνουμε, η καθημερινότητα που έχουμε, οι συνήθειες που αποκτήσαμε, αποτελούν άμεση συνέπεια της τρέχουσας σύνθεσης των επιλογών που έχουμε κάνει. Οι περισσότερες από αυτές τις επιλογές σε κάποιο προγενέστερο στάδιο της ζωής μας έμοιαζαν να είναι οι καλύτερες, οι πιο προσαρμοσμένες και πιο αποτελεσματικές, δεδομένου των δεδομένων που τότε είχαμε υπόψιν μας. Με άλλα λόγια, μαθαίνουμε και προσαρμοζόμαστε για να κάνουμε την ζωή μας καλύτερη και πιο ικανοποιητική για εμάς. Αυτή η διαδικασία δεν είναι, φυσικά, ελεύθερη λαθών, σε επίπεδο γνώσης, αλλά και αποτελέσματος, οπότε και καλούμαστε σε μεταγενέστερα στάδια να αναθεωρήσουμε, ανασκευάσουμε τα όσα γνωρίζουμε και να επανασυντάξουμε την προσαρμογή, να επανεκτιμήσουμε την αποτελεσματικότητά της και να απολαύσουμε ξανά την ζωή μας.

Ας υποθέσουμε ότι ένας νέος άνθρωπος προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του, να μάθει ποιος είναι, τί θέλει και τί δεν θέλει, να δομήσει την προσωπικότητά του και να διεκδικήσει τα θέλω του. Αυτός ο άνθρωπος καλείται να ανταπεξέλθει σε ένα ολοένα και πιο απαιτητικό περιβάλλον, όπου συκχεχυμένη είναι η ταυτότητά του, διάχυτη είναι η κρίση και η αποδοκιμασία αξιών και θεσμών, συνεχείς και αυξανόμενες οι απαιτήσεις από το περιβάλλον του και ανάστατος και ακατάστατα δομημένος είναι ο εσωτερικός του κόσμος, μια και δεν είχε την πολυτέλεια του χρόνου και των συνθηκών να μάθει ποιος είναι. Αυτός, λοιπόν, ο άνθρωπος στην προσπάθειά του να υπάρχει, να πετύχει, να μην τον παρασύρουν οι ταχύτατοι ρυθμοί ζωής, είναι πολύ πιθανόν να χρησιμοποιήσει όλο του το δυναμικό προκειμένου να μην αποτύχει με την επιβίωσή του. Και εκεί γίνεται το πλέον σύνηθες γνωστικό λάθος. Η επιθυμία επιτυχίας που αιτιάται την έντονη προσπάθεια προσαρμογής κινητοποιεί κάθε πτυχή της δυναμικής του ατόμου επικαλούμενη ακόμα και του ενστίκτου της επιβίωσης. Ο άνθρωπος της ιστορίας μας αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι είναι επιτακτική, πλέον, η ανάγκη να απαντά αποτελεσματικά και άμεσα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντός του σαν να επρόκειτο για θέμα ζωής και θανάτου. Και τότε αρχίζει να μαθαίνει να αγχώνεται για θέματα που πρακτικά δεν απειλούν την επιβίωσή του, αλλά μόνο προκαλούν την ικανότητα προσαρμογής του. Και τότε ξεχνά πως είναι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του και να πετύχει, αλλά νιώθει πως ο κόσμος χάνεται κάτω από τα πόδια του μαζί με τον ίδιο τον εαυτό του αν δεν καταφέρει να πληρώσει την επόμενη δόση του δανείου. Και κάπου εκεί αρχίζει να χάνει την επαφή με την βιολογική του υπόσταση, να μη νιώθει ζωντανός, να μην ενδιαφέρεται για τίποτα που δεν σχετίζεται με ό,τι αυτός εννοεί επιβίωση, να ξεχνάει πολλά, αλλά και το σεξ.

Η λύση, φυσικά, δεν είναι να μην ανταποκρινόμαστε στις απαιτήσεις και να το γυρίσουμε στο sex. Η λύση δεν είναι ούτε να υποεκτιμήσουμε τις συνθήκες που μας προκαλούν τόσο έντονο άγχος. Η λύση θα μπορούσε να είναι να καταλάβουμε πως το μόνο που έχει σημασία είναι να ζήσουμε όσο ζούμε. Και η ζωή μπορεί να είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα και πιο ικανοποιητική με περισσότερο sex και λιγότερο stress.